Beschikt jouw organisatie over een flinke dosis intelligentie aan de top? Is dit voldoende om toekomstbestendig te zijn? De meeste organisaties hebben een structuur waarbinnen een kleine groep leiders zorg draagt voor een veel grotere groep volgers. In zo’n structuur zit de crux, want:
- De visie van de hele organisatie blijft onbenut. Medewerkers willen vandaag de dag meer betrokkenheid en zeggenschap hebben en daar is in deze opzet geen ruimte voor.
- Medewerkers voelen zich niet volledig verbonden met het werk dat zij doen, omdat de beslissingsbevoegdheid bij anderen ligt.
- De eindverantwoordelijkheid ligt bij een klein groepje leiders en dat haalt het verantwoordelijkheidsgevoel weg bij de medewerkers.
Het komt erop neer dat collectieve intelligentie in veel organisaties sterk beperkt is door de wijze waarop de organisatie is ingericht. Wanneer je alleen gebruik maakt van ruwweg 5% van de visies van het kleine groepje leiders, blijft die andere 95% aan kennis en inzichten onbenut. Richt je organisatie zo in dat er ruimte wordt gecreëerd waarin je gebruik maakt van het geheel van kennis en inzichten dat aanwezig is. Hierdoor maakt de organisatie betere beslissingen.
Collectieve intelligentie binnen gestructureerde zelforganisatie
Niemand is perfect en heeft de ultieme wijsheid in pact. Ieder individu draagt bij aan de waarheid/juistheid/goedheid voor het geheel van de organisatie. Collectieve intelligentie gaat over het benutten van de juiste stukjes die tezamen waarde creëren en resulteren in beslissingen. Met de inzet van kennis van méér mensen bereik je betere beslissingen.
Gestructureerde zelforganisatie biedt een structuur die ervoor zorgt dat de collectieve intelligentie van een organisatie benut wordt.
Heelheid
- In een cyane organisatie worden mensen uitgenodigd om met hun gehele mens-zijn te participeren in de organisatie. Deze basishouding zorgt ervoor dat je de deuren opent voor collectieve intelligentie. Mensen mogen er helemaal zijn, dus ook kennis, inzicht en ervaring vanuit andere rollen die ze vervullen in het dagelijks leven. Denk aan ouderschap, sport, burger etc.
- Door ruimte te bieden voor de heelheid van mensen, benut je kennis die veel verder reikt dan alleen de professionele kennis van een persoon. Om deze vorm van collectieve intelligentie te benutten is een veilige omgeving nodig die het mogelijk maakt voor mensen om hun heelheid en bijbehorende kennis te tonen. Is die er niet? Dan houden mensen hun kaarten voor zich.
Rollen en verantwoordelijkheden
- Naast deze basishouding van heelheid, zijn er binnen gestructureerde zelforganisatie heldere rollen en verantwoordelijkheden vastgelegd. Een rol bestaat uit concrete terugkerende werkzaamheden inclusief de beslissingsbevoegdheid daarover. Dit zorgt ervoor dat mensen verantwoordelijkheid voelen en nemen voor de rol en de organisatie informeren over wat er wel en niet werkt of gebeuren moet. Mensen ervaren op die manier de volledigheid van hun rol én verantwoordelijkheid. Er wordt een beroep gedaan op hun volledig kennisinzet. Zie blog: rollen en verantwoordelijkheden en besluitvorming
Gedistribueerd leiderschap
- Om mensen daadwerkelijk eigenaarschap te geven over de rollen en het bijbehorende werk dat zij vervullen, moeten zij eveneens de eindverantwoordelijkheid krijgen. Mensen zijn zelf de leider voor specifieke zaken en dat maakt dat ze meer geprikkeld worden om verantwoordelijkheid te nemen. Pas wanneer ze dat echt ervaren, benutten ze al hun kennis.
- Als er een klein groepje leiders blijft bestaan die de eindverantwoordelijkheid wegneemt bij medewerkers, is er altijd die extra ‘controlefunctie’ die beoordeelt en beslist. Vergelijk het met leren fietsen met zijwieltjes. Zolang je fietst met zijwieltjes hoef je je maar met een beperkt deel van het fietsen bezig te houden. Je valt toch nooit. Pas als de zijwieltjes er af gaan leer je het echt. Je moet gaan sturen om recht te blijven en je balans houden om niet te vallen. Je krijgt eigenaarschap over het volledige proces en gaat dit ook op zo’n manier beschouwen. Dat maakt je handelen wezenlijk anders en dat is van belang voor het maken van keuzes en het geen van richting. Zie blog: Gedeeld Leiderschap
Leiderschap in gestructureerde zelforganisatie
De taak van hedendaags leiderschap is om de organisatie op zo’n manier te organiseren dat het collectief aan kennis optimaal wordt ingezet. De zojuist beschreven structuuraanpassingen zijn daar onderdeel van. Gestructureerde zelforganisatie zorgt ervoor dat je een beroep doet op de volledige kennis van je medewerkers. In teams en rollen is dat dagelijks aan de gang. Iedere dag opnieuw.
Sta je voor grotere vraagstukken? Dan is het zinvol om het collectief van de organisatie bij elkaar te brengen. Dit wil niet zeggen dat je álle mensen in en om de organisatie letterlijk bij elkaar moet brengen. Een representatief deel is voldoende. Breng op die manier een co-creatie sessie tot stand en put daar vervolgens uit bij het maken van beslissingen.
Samenvattend:
De intelligentie van de organisatie, is de intelligentie van de individuele mensen, die versterkt wordt door de onderlinge verbanden, de heldere focus en de openheid en beschikbaarheid van sturingsinformatie. Dit is wat we noemen: collectieve intelligentie van de organisatie.
Zelf aan de slag met gestructureerde zelforganisatie?
Lees meer over zelforganisatie in het boek Reinventing Organizations of neem een kijkje bij onze trainingen.
Neem persoonlijk contact met ons op en ontdek wat zelforganisatie voor jou en je organisatie kunnen betekenen.
